VWN Projectleider Nicole Gijsbregts (l) en teamleider Anneke Alofs
“Belangenbehartiging is onze kerntaak”
VluchtelingenWerk Zuid-Nederland levert overall begeleiding met helicopterview
De laatste jaren is de hulp aan mensen met weinig perspectief op de arbeidsmarkt enorm afgebrokkeld. “Er is nauwelijks tijd om mensen persoonlijk naar werk te begeleiden. Dat pakt ook voor vluchtelingen slecht uit,” zegt hoogleraar Actief Burgerschap (UvA) en wetenschappelijk WRR-medewerker Monique Kremer in de uitgave ‘Werk’ van Refugee Talent Hub en VluchtelingenWerk Nederland.
“Uit onderzoek blijkt dat juist maatwerk en een persoonlijke benadering mensen helpt om weer mee te draaien: motiveren, praten, luisteren, vragen hoe het met iemand gaat, gecombineerd met professioneel taalonderwijs.”
Het zien van een probleem en een kans
Persoonlijke aandacht in een maatwerktraject is de basis en zonder twijfel ook een van de succesfactoren van het project ‘In de Zorg – Uit de Zorgen’.
Met dit Euregionale project worden statushouders klaargestoomd voor een opleiding of baan in de zorg.
Het bieden van werk is een van de snelste en zekerste manieren om vluchtelingen te laten integreren in hun nieuwe vaderland.
Dat gegeven in combinatie met het steeds nijpender tekort aan personeel in de zorgsector leidde in 2016 bij toenmalig directeur Chris Baltussen van VluchtelingenWerk Zuid-Nederland tot het initiatief voor het project ‘In de Zorg – Uit de Zorgen‘.
Anneke Alofs, teamleider bij VluchtelingenWerk Zuid-Nederland in Maastricht: “Hij zag het als een effectieve invulling van de belangenbehartiging die een van de kerntaken van VluchtelingenWerk Nederland is.
Hij zag een probleem en een kans, en daarmee is hij aan de slag gegaan.”
In Nederland volgden in 2019 een eerste lichting van 22 kandidaten het schakeltraject dat in samenwerking met Gilde Opleidingen was opgezet door VluchtelingenWerk Zuid-Nederland en Zuyderland Care.
Een beroepsvoorbereidende periode waarin de deelnemers worden bijgespijkerd in zaken als werknemers- en digitale vaardigheden, theoriekennis, en vaktaal.
Na succesvolle afronding hiervan stromen ze in een regulier BBL-traject in.
Dat kan zijn op niveau 2 (Helpende Zorg en Welzijn), maar ook niveau 3 (Verzorgende Zorg en Welzijn) of niveau 4 (Verpleegkundige).
Individuele begeleiding en maatwerk zijn belangrijke succesfactoren van het project.
Een ander beeld
Projectleider Nicole Gijsbregts: “Op het moment dat een statushouder in de zorg aan de slag gaat, wordt hij gezien. Mensen kunnen van alles vinden van vluchtelingen, maar als iemand aan het bed van je moeder staat, krijg je toch een ander beeld.
Dat vind ik ook een van de belangrijke resultaten van dit project. Het gaat niet alleen over werk, maar ook over beeldvorming. Dat is echt anders als je in de zorg werkt dan dat je ergens verdwijnt in een productieafdeling.
Daarnaast was het voor ons heel belangrijk dat mensen in dit project in hun eigen competenties kunnen groeien.
Het is echt een unicum dat ze na het schakeltraject puur op basis van capaciteiten ook kunnen doorstromen naar niveau 3 of 4, ongeacht het diploma dat ze al of niet meebrengen.
Dat is iets waarvoor we ons vanaf het begin sterk hebben gemaakt."
Interculturele communicatie
Anneke: “Onze overall expertise wat betreft vluchtelingen is een belangrijke bijdrage in onder andere de voorbereiding van cliënten binnen het project.
Vanuit onze achtergrond hebben we oog voor zaken die voor statushouders belangrijk zijn en door anderen vaak over het hoofd worden gezien.
Ook de expertise en inbreng van onze arbeidscoaches speelt een rol.
Dat zijn goed opgeleide gecommitteerde vrijwilligers die tijd hebben en maken om kandidaten te begeleiden met de dingen waar professionals vaak geen tijd voor hebben.
Daarbij leren ze de kandidaten tegelijkertijd om het in het vervolg zoveel mogelijk zelf te doen.
Het is voor onze arbeidscoaches ook een tweede natuur om altijd bedacht te zijn op interculturele communicatie-aspecten; ze zijn gewend om wat ze bij de ander zien niet meteen binnen hun eigen context te verklaren.”
Het traject in vogelvlucht
De route die de statushouder binnen het traject aflegt om in te stromen in een reguliere BBL-opleiding, omvat verschillende fases.
Het begint met Prikkeling. Vluchtelingen die nog geen idee hebben van wat de zorg in Nederland inhoudt, worden wegwijs gemaakt in de uitgangspunten en maken kennis met mogelijke opleidingen en beroepen.
Wie hierdoor geïnteresseerd raakt kan een Screening aanvragen. Met het beoordelen van een ingevulde checklist wordt getoetst of een kandidaat geschikt is.
In deze fase wordt ook duidelijk of de kandidaat zonder verdere voorbereiding aan het Schakeltraject kan beginnen.
Dit binnen het project ‘In de Zorg – Uit de Zorgen’ ontwikkelde Schakeltraject wordt verzorgd door Gilde Opleidingen en combineert theorie en vaktaal met praktijkstages. Na afronding hiervan beschikt de kandidaat over de juiste vaardigheden en competenties om in te stromen in een reguliere BBL-opleiding.
Uit de screening blijkt vaak dat het kandidaten nog aan bepaalde vaardigheden ontbreekt om het schakeltraject succesvol te kunnen doorlopen.
In dat geval worden ze bijgespijkerd met modules uit het maatwerk Voortraject.
In dit Voortraject kan het gaan om werknemersvaardigheden (van op tijd komen tot communicatie met collega’s en leidinggevenden), ICT-vaardigheden, sollicitatietraining, maar ook om praktische vaardigheden als fietsles.
Ook taalcoaching behoort tot de mogelijkheden.
Leren van de pilot
Nadat in de eerste projectfasen het theoretisch en didactisch kader was vastgelegd, werd het begin 2019 tijd om het traject in de praktijk te testen.
Om pragmatische redenen werd daarbij voortvarend van start gegaan. Het voorziene Voortraject verviel daardoor. Enkele elementen ervan werden ingeschoven in het Schakeltraject.
De voorziene begeleiding door arbeidscoaches van VluchtelingenWerk werd deels ingevuld door de jobcoach van het WSP Sittard-Geleen dat de coördinatie en begeleiding van de eerste lichting op zich had genomen.
Nicole: “De 32 uur die zij per week ter beschikking had bleek erg krap. Vooral vanwege zaken die normaal gesproken in het voortraject zouden worden geregeld, van werknemersvaardigheden tot fietsles maar ook het regelen van kinderopvang en dergelijke moesten door de jobcoach nog ingeregeld worden, hetgeen veel tijd kost.
Anneke: “Dat is overigens een van de mooie dingen van dit project. Het is niet alleen een opleiding met baangarantie en het schakeltraject daarnaartoe, maar het traject houdt zich ook bezig met alles wat noodzakelijk is om succesvol te kunnen deelnemen aan het project.
Alles om de mensen klaar te stomen om die baan straks ook daadwerkelijk te kunnen uitvoeren.”
Nicole: “Dat die zaken, ondanks de scholing door onze arbeidscoaches, erg veel tijd en energie vergden van de jobcoach van WSP was een cruciaal inzicht.
Iedereen heeft ervaren wat die voorbereiding allemaal inhoudt en dat 32 uur per week jobcoaching voor 22 kandidaten echt te weinig kan zijn.
Er bleek ook een verschil in verwachting over welke partij welke zaken zou opnemen. Dat heeft geleid tot het opstellen van een inzichtelijk stroomschema waardoor ieders taak en rol duidelijker is uitgekristalliseerd."
Vluchtelingen worden bijgespijkerd bij VluchtelingenWerk in Maastricht
Nicole: “Idealiter wordt onze begeleiding door arbeidscoaches ook doorgezet tijdens het traject en de nazorg.
Je hebt al de jobcoach van WSP, de consulent van de gemeente, de praktijkbegeleider van Zuyderland en de trajectbegeleider van Gilde, die, ieder vanuit de eigen rol, met elkaar en de kandidaat communiceren.
Het is erg belangrijk gebleken dat iemand het overzicht houdt en coördineert. In principe zou de cliënt dat zelf moeten zijn, maar niet allemaal zijn ze daartoe in staat.
Of ze willen iemand om mee te sparren en dat zou de arbeidscoach van VluchtelingenWerk kunnen zijn. Die doet dan de A tot Z begeleiding en de nazorg.
Dat zou een echte toegevoegde waarde zijn die wij gedurende het traject kunnen bieden. Gezien ook alle onderzoeken die aantonen hoe cruciaal die overall begeleiding is.”
Een grotere kweekvijver
Anneke Alofs: “Je ziet vaak dat bij selecties voor vacatures vooral mensen worden meegenomen van wie men weet of denkt dat ze al aan de criteria voldoen.
Daardoor vallen vluchtelingen vaak buiten de boot. Bij dit project beginnen we al veel vroeger.
Mensen die gemotiveerd zijn, maar nog niet de juiste kwalificaties en vaardigheden hebben, spijkeren we bij, zodat ze wel mee kunnen doen.
Zo krijg je een veel grotere kweekvijver van mensen die klaar zijn om de selectiegesprekken succesvol af te ronden.
Onze insteek is dus om al dat soort zaken zoveel mogelijk van te voren te regelen.
Het zijn ook vaardigheden die je bij elke baan nodig hebt. Dus ook als je uiteindelijk niet aan het schakeltraject zou deelnemen."
Breder uitrollen
Anneke Alofs: “Dit project zou landelijk uitgerold kunnen worden en ook over meerdere sectoren.
Over het algemeen wordt bij een tekort aan personeel gekeken hoe dat zo snel mogelijk kan worden opgevangen. Daardoor komen vluchtelingen vaak niet in aanmerking omdat mensen met net wat betere kwalificaties voorrang krijgen.
Het mooie van de werkwijze bij dit project is dat je vluchtelingen vanaf het begin faciliteert om straks mee te kunnen doen. Dat je ze als doelgroep ziet, en niet als bijvangst.
Het project heeft een methodiek opgeleverd, en die kun je overal inzetten, en ook voor andere sectoren. Omdat je kunt schakelen met maatwerk.”
Welk advies kun je meegeven aan een organisatie die een soortgelijk traject wil starten?
Nicole: “Wat we hebben geleerd is dat je de noodzaak niet moet onderschatten om werknemersvaardigheden veel uitgebreider in te oefenen.
Hoe solliciteer je? Wat is gebruikelijk om wel of niet te zeggen als wordt gevraagd naar je goede en slechte kanten? Vluchtelingen zijn dat soort vragen meestal niet gewend.
Maar ook: hoe gedraag je je in de pauze?
We hoorden klachten over een kandidaat die in de pauze niet gezellig bij de rest ging zitten, maar dat was gewoon om even bij te tanken.
Als je de hele dag nieuwe dingen leert in een taal die je nog niet echt goed beheerst, dan is dat heel erg vermoeiend. Dan gebruik je een koffiepauze graag om even tien minuten bij te trekken.
Bij een andere kandidaat struikelde de begeleider erover dat ze alles uit haar handen liet vallen op het moment dat iemand haar vroeg iets te doen.
Dat had gewoon te maken met haar achtergrond, ze was niet gewend om nee te zeggen en wilde graag dienstbaar zijn. Ook dat soort culturele verschillen moet je al van tevoren doorspreken en inoefenen.
We horen terug van Zuyderland dat je je geen betere medewerkers kunt voorstellen, als ze eenmaal hun draai hebben gevonden.
Maar de valkuil zit hem in die eerste maanden, als ze nog niet precies door hebben wat van hen wordt verwacht. Het verschil in omgangsvormen wekt dan een verkeerde indruk.
En dit zijn dingen die kun je niet alleen op het bordje van bijvoorbeeld de jobcoach van het WSP leggen, dat moet al eerder zijn aangepakt.
Gelukkig is er ook bij Zuyderland veel aandacht voor, ook dankzij de aanstelling van een projectcoördinator. Die signaleert knelpunten in een vroeg stadium en kan dan ook interventies plegen.
We hebben ook Landentrainingen georganiseerd voor medewerkers en leidinggevenden, waarin al die culturele aspecten worden behandeld.
Als VluchtelingenWerk proberen we zoveel mogelijk mee te denken en te schakelen. Onze teamleiders in Sittard-Geleen, Roermond, Heerlen en Maastricht en omstreken zijn ook beschikbaar voor WSP, gemeente en Zuyderland om waar nodig bij te springen of kennis te delen.”
“Het belangrijkste is om, op welke manier dan ook, te zorgen dat die werknemersvaardigheden en de andere praktische zaken in vroeg stadium worden geregeld, zodat je er later in het traject niet mee wordt geconfronteerd.
Arbeidsgerichte training
Anneke: “We hebben bij VluchtelingenWerk mede naar aanleiding van de terugkoppeling van de eerste lichting van ‘In de Zorg -Uit de Zorgen’ een arbeidsgerichte training ontwikkeld, gebaseerd op ons beproefde VIP-model (Vluchtelingen Investeren in Participeren).
Daarin wordt de noodzakelijke basis gelegd van werknemersvaardigheden en computergebruik tot fietsles als dat nodig mocht zijn.
De insteek is heel anders dan je de gemiddelde Nederlandse kandidaat zou aanbieden.
Er wordt echt op heel basaal niveau uitgelegd hoe het er in Nederland aan toegaat, wat er van je wordt verwacht, welke vragen aan je worden gesteld.
In Eritrea is nog nooit aan iemand gevraagd: wat wil je? Hoe zie je je toekomst? Wat zijn je kwaliteiten? Daarover hebben ze nog nooit mogen nadenken.
Maar het gaat ook over welke houding je aanneemt tijdens een gesprek.
Zij zijn vaak te bescheiden en zitten een beetje onderuit, wat hier al snel wordt opgevat als ongeïnteresseerdheid. Als je al die dingen niet weet kun je iemand wel een sollicitatietraining laten volgen, maar dan kom je er nooit.
Je hebt die interculturele sensitiviteit nodig. Zo’n brede training hebben we nu dus ontwikkeld en zetten we in voor de tweede lichting kandidaten.
In eerste instantie voor de kandidaten die via ons zijn aangemeld, maar als er plekken over zijn, zijn ook de andere aanmelders welkom.”
U kunt contact met ons opnemen via deze link.